współautor: Adama Panasiewicz

Projekt artystyczny odnosi się do zagadnienia czytania twarzy, odczytywania cech charakteru i emocji, poszukiwania wspólnych cech ludzi i krytycznego komentarza do stereotypizacji.

Fizjonomika, czyli czytanie ludzkich twarzy, to utopijna pseudo-nauka, która wyrosła na gruncie instynktownych, pierwotnych odruchów związanych z szybką ocena wyglądu innego człowieka, i – co z tym idzie – przyporządkowanie go do kategorii przyjaciół lub wrogów. Ta umiejętność była kluczowa dla kształtowania stosunków społecznych. Dlatego też przez stulecia próbowano stworzyć system naukowy i metodę badawczą, które miały uporządkować atawistyczne nawyki i dać ludziom obiektywne, skuteczne narzędzie do oceny zewnętrznego wyglądu człowieka i jego prymarnych cech charakteru.

Już Arystoteles uważał, że można określić charakter zwierzęcia czy też człowieka na podstawie jego postury, jak i rysów twarzy. W jego dziele Analityki pierwsze można znaleźć liczne nawiązania do tej teorii.

Kluczową postacią dla rozwoju fizjonomiki były prace Johanna Caspara Lavatera, osiemnastowiecznego szwajcarskiego pastora, którego „Eseje o fizjonomice” spowodowały ogromną popularność tej pseudo-nauki. Jest to prawdziwy fenomen, ponieważ „Eseje…” dorównywały popularnością Biblii; intelektualiści, naukowcy, królowie i społeczeństwa byli pod ogromnym wpływem teorii Lavatera. Żadna pseudo-nauka nie miała tak wielu zwolenników, tylu opracowań stworzonych przez poważnych intelektualistów i naukowców wszystkich epok; żadna teoria nie utrzymywała się tak długo w świadomości pokoleń jak właśnie odczytywanie ludzkiej twarzy.

Paradoksalnie fizjonomika jako nauko skompromitowała się całkowicie będąc narzędziem eugeniki w I połowie XX wieku.

W wystawie wzięli udział:

Agnieszka Łukaszewska

Bartosz Mucha

Witold Stelmachniewicz

foto: Andrzej Najder