english below

współautor: Adama Panasiewicz

Projekt artystyczny odnosi się do zagadnienia czytania twarzy, odczytywania cech charakteru i emocji, poszukiwania wspólnych cech ludzi i krytycznego komentarza do stereotypizacji.

Fizjonomika, czyli czytanie ludzkich twarzy, to utopijna pseudo-nauka, która wyrosła na gruncie instynktownych, pierwotnych odruchów związanych z szybką ocena wyglądu innego człowieka, i – co z tym idzie – przyporządkowanie go do kategorii przyjaciół lub wrogów. Ta umiejętność była kluczowa dla kształtowania stosunków społecznych. Dlatego też przez stulecia próbowano stworzyć system naukowy i metodę badawczą, które miały uporządkować atawistyczne nawyki i dać ludziom obiektywne, skuteczne narzędzie do oceny zewnętrznego wyglądu człowieka i jego prymarnych cech charakteru.

Już Arystoteles uważał, że można określić charakter zwierzęcia czy też człowieka na podstawie jego postury, jak i rysów twarzy. W jego dziele Analityki pierwsze można znaleźć liczne nawiązania do tej teorii.

Kluczową postacią dla rozwoju fizjonomiki był Johanna Caspara Lavatera, osiemnastowieczny szwajcarski pastor, którego „Eseje o fizjonomice” spowodowały ogromną popularność tej pseudo-nauki. Jest to prawdziwy fenomen, ponieważ „Eseje…” dorównywały popularnością Biblii; intelektualiści, naukowcy, królowie i społeczeństwa byli pod ogromnym wpływem teorii Lavatera. Żadna pseudo-nauka nie miała tak wielu zwolenników, tylu opracowań stworzonych przez poważnych intelektualistów i naukowców wszystkich epok; żadna teoria nie utrzymywała się tak długo w świadomości pokoleń jak właśnie odczytywanie ludzkiej twarzy.

Paradoksalnie fizjonomika jako nauko skompromitowała się całkowicie będąc narzędziem eugeniki w I połowie XX wieku.

W wystawie wzięli udział:

Agnieszka Łukaszewska

Bartosz Mucha

Witold Stelmachniewicz

foto: Andrzej Najder

'ph’ for physiognomy, 'ph’ for phenomenon

In seeking to provide critical comment on stereotyping, the art project explores the theme of reading faces, decoding character traits and emotions, and searching for commonalities between people.

Physiognomy, or the reading of people’s faces, is a utopian pseudo-science that grew out of the instinctive, primal reflexes associated with quickly assessing the appearance of another human being and, thus, assigning them to categories of friend or foe. This ability was crucial to the formation of social relationships. For centuries, therefore, attempts have been made to develop a scientific system and method of research that would organise atavistic habits and provide people with an objective, effective tool for assessing a person’s appearance and primitive character traits.

Already Aristotle believed that it was possible to determine the character of an animal or human being by looking at their posture and facial features. Numerous references to this theory can be found in his work Prior Analytics.

A key figure in the development of physiognomy was Johann Caspar Lavater, an 18th-century Swiss pastor whose Essays on Physiognomy caused the enormous popularity of this pseudo-science. It is a true phenomenon, as the popularity of the 'Essays…’ rivalled that of the Bible; Lavater’s theory hugely influenced intellectuals, scientists, kings, and entire societies. No pseudo-science has had so many adherents or produced so many papers written by serious intellectuals and scientists of all ages; no theory has remained so long in the consciousness of generations as the reading of the human face.

Paradoxically, physiognomy as a science was completely discredited as a tool of eugenics in the first half of the 20th century.